Στο πλαίσιο της φυσιολογικής καρδιακής λειτουργίας, ο φυσιολογικός βηματοδότης της καρδιάς (φλεβόκομβος) εκπέμπει ηλεκτρικά ερεθίσματα σε τακτά χρονικά διαστήματα. Καθένα από αυτά τα ερεθίσματα μεταφέρεται αρχικά στις άνω κοιλότητες της καρδιάς (αριστερός και δεξιός κόλπος), ακολούθως διέρχεται από μία γέφυρα (κολποκοιλιακός κόμβος) που συνδέει τις άνω με τις κάτω (δεξιά και αριστερή κοιλία) κοιλότητες της καρδιάς. Στη συνέχεια, το ερέθισμα διαμέσου του κολποκοιλιακού κόμβου μεταφέρεται στις κοιλίες όπου διεγείρει τη συστολή τους και επάγει την εξώθηση αίματος από την καρδιά ( καρδιακή συστολή).

Η κολπική μαρμαρυγή είναι μία αρρυθμία που χαρακτηρίζεται από χαοτική, αποδιοργανωμένη ηλεκτρική δραστηριότητα στους κόλπους, οι οποίοι «τρεμοπαίζουν» (μαρμαίρουν) άρρυθμα και γρήγορα χωρίς να επιτυγχάνουν οργανωμένη συστολή. Η αρρυθμία αυτή θα μπορούσε να προσομοιαστεί με μία αμμοθύελλα ή ανεμοθύελλα που φυσάει πολύ γρήγορα και δυνατά προς όλες τις κατευθύνσεις. Τα ηλεκτρικά ερεθίσματα που παράγονται στους κόλπους (500-600/λεπτό) σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή, «βομβαρδίζουν» τον κολποκοιλιακό κόμβο (γέφυρα που συνδέει τους κόλπους με τις κοιλίες). Μερικά από τα ερεθίσματα αυτά διέρχονται διαμέσου του κολποκοιλιακού κόμβου προς τις κοιλίες, με αποτέλεσμα την ταχεία και άρρυθμη συστολή των κοιλιών (ταχυ-αρρυθμία).

Η κολπική μαρμαρυγή είναι η πιο συχνή καρδιακή αρρυθμία. Περισσότερα από 4 εκατομμύρια ασθενών στην Ευρώπη πάσχουν από κολπική μαρμαρυγή και ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί κυρίως λόγω της αύξησης της ηλικίας του πληθυσμού. Η κολπική μαρμαρυγή είναι πιο συχνή μεταξύ των ηλικιωμένων ατόμων, καθώς παρουσιάζεται στο 8-10% των ατόμων ηλικίας άνω των 80 ετών, ενώ σε ηλικίες μικρότερες από 60 έτη περιορίζεται σε ποσοστά μικρότερα από 1%. Η κολπική μαρμαρυγή έχει ταξινομηθεί σε διάφορους τύπους:

Παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή: Η κολπική μαρμαρυγή τερματίζεται αυτόματα χωρίς ιατρική παρέμβαση, συνήθως εντός 7 ημερών.

Εμμένουσα κολπική μαρμαρυγή: Σε αυτόν τον τύπο της κολπικής μαρμαρυγής τα επεισόδια είτε διαρκούν περισσότερο από 7 ημέρες, είτε τερματίζονται σε μικρότερο χρονικό διάστημα μετά από ιατρική παρέμβαση (φάρμακα ή ηλεκτρική ανάταξη)

Μόνιμη κολπική μαρμαρυγή: Περιπτώσεις κολπικής μαρμαρυγής όπου δεν είναι δυνατή η ανάταξη στο φυσιολογικό ρυθμό (φλεβοκομβικό) και ο ασθενής παραμένει μόνιμα σε κολπική μαρμαρυγή.

Οι συνηθέστεροι παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής είναι οι ακόλουθοι

• Ηλικία άνω των 60 ετών
• Διαβήτης
• Αρτηριακή υπέρταση
• Στεφανιαία νόσος
• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Υποκείμενη καρδιοπάθεια (βαλβιδοπάθεια – συγγενής καρδιοπάθεια)
• Προηγηθείσα επέμβαση ανοικτής καρδιάς
• Υπερθυρεοειδισμός
• Σύνδρομο υπνικής άπνοιας
• Χρόνια πνευμονοπάθεια

Σε ορισμένους ασθενείς, η εμφάνιση επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής πυροδοτείται από συγκεκριμένους παράγοντες, όπως η κατανάλωση αλκοόλ, η αυξημένη πρόσληψη καφεΐνης, η έλλειψη ύπνου, η έντονη κόπωση, ή η κατανάλωση μεγάλου γεύματος. Επιπλέον, θα πρέπει να τονισθεί ότι είναι δυνατή η εμφάνιση κολπικής μαρμαρυγής ακόμη και σε άτομα νεαρής ηλικίας που δεν παρουσιάζουν κανένα από τους παραπάνω παράγοντες κινδύνου (ιδιοπαθής κολπική μαρμαρυγή).

Τα συμπτώματα της κολπικής μαρμαρυγής διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Υπάρχουν ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή που παραμένουν εντελώς ασυμπτωματικοί και κατά συνέπεια μπορεί να μη γνωρίζουν πότε και εάν έχουν αρρυθμία. Από την άλλη πλευρά, πολλοί ασθενείς, ιδίως νεαρής ηλικίας, παρουσιάζουν χαρακτηριστικά συμπτώματα και μπορούν να αναγνωρίζουν με ακρίβεια την έναρξη και τον τερματισμό ενός επεισοδίου κολπικής μαρμαρυγής. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι:

• Αίσθημα παλμών (φτερούγισμα στην καρδιά)
• Δύσπνοια
• Ζάλη
• Αδυναμία-καταβολή
• Εύκολη κόπωση
• Πόνος στο στήθος

Η κολπική μαρμαρυγή συνήθως δεν είναι απειλητική για τη ζωή. Εντούτοις, επί κολπικής μαρμαρυγής, η οργανωμένη συστολή των κόλπων καταργείται με αποτέλεσμα τη βραδεία ροή ή και τη στάση αίματος εντός των καρδιακών αυτών κοιλοτήτων και κατά συνέπεια την αύξηση της πιθανότητας σχηματισμού θρόμβων. Σε περίπτωση μετακίνησης των θρόμβων αυτών είναι πιθανή η ενσφήνωσή τους σε κάποιο από τα αγγεία της περιφέρειας και συνηθέστερα του εγκεφάλου με αποτέλεσμα την πρόκληση ισχαιμικού εγκεφαλικού επεισοδίου.

Επιπλέον, σε ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή που δε λαμβάνουν κατάλληλη θεραπεία είναι δυνατό η καρδιά να συστέλλεται σε υψηλές σφύξεις (ταχυ-αρρυθμία) για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η παρατεταμένη (διάστημα εβδομάδων-μηνών) συστολή της καρδιάς σε υψηλές συχνότητες είναι δυνατό να εξασθενήσει την ικανότητά της να εξωθεί αίμα (συστολική δυσλειτουργία) και έτσι να προκληθεί η εμφάνιση μυοκαρδιοπάθειας (ταχυμυοπάθειας) και καρδιακής ανεπάρκειας.

Η πρόκληση εγκεφαλικών επεισοδίων και ταχυμυοπάθειας είναι οι κύριες επιπλοκές της κολπικής μαρμαρυγής και προκειμένου να αποφευχθούν παρόμοια περιστατικά οι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν φάρμακα τα οποία προλαμβάνουν το σχηματισμό θρόμβων (αντιπηκτική αγωγή - βλέπε παρακάτω) καθώς και φάρμακα τα οποία επιβραδύνουν την καρδιακή συχνότητα.

Η διάγνωση της κολπικής μαρμαρυγής μπορεί να τεθεί στη διάρκεια της κλινικής εξέτασης με την καρδιακή ακρόαση ή την ψηλάφηση του περιφερικού σφυγμού. Το ηλεκτροκαρδιογράφημα είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος για την ανίχνευση της παρουσίας κολπικής μαρμαρυγής. Σε περίπτωση που η κολπική μαρμαρυγή παρουσιάζεται διαλειπόντως (παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή), η διάγνωση μπορεί να επιβεβαιωθεί με την παρακολούθηση του καρδιακού ρυθμού με Holter.

Άλλες παρακλινικές εξετάσεις που μπορεί να διενεργηθούν στο πλαίσιο παρακολούθησης και αντιμετώπισης ενός ασθενή με κολπική μαρμαρυγή είναι μεταξύ άλλων

• Επίπεδα θυρεοειδικών ορμονών
• Διαθωρακικό υπερηχογράφημα.
• Διοισοφάγειο υπερηχογράφημα.

Α. Αντιπηκτική αγωγή
Β. Αποφυγή υψηλών καρδιακών συχνοτήτων επί κολπικής μαρμαρυγής
Γ. Ανάταξη της ΚΜ σε φλεβοκομβικό ρυθμό και πρόληψη νέων επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής

Α. Αντιπηκτική αγωγή
Όπως προαναφέρθηκε, η κολπική μαρμαρυγή σχετίζεται με αυξημένο θρομβοεμβολικό κίνδυνο, καθώς αυξάνει την πιθανότητα ανάπτυξης θρόμβων στους κόλπους. Οι θρόμβοι αυτοί ενδέχεται να αποσπασθούν από τους κόλπους και να ενσφηνωθούν σε κάποιο περιφερικό αγγείο προκαλώντας ισχαιμικό εγκφαλικό επεισόδιο ή κάποια συστηματική εμβολή.

Προκειμένου να προληφθεί ο σχηματισμός θρόμβων, οι ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή πρέπει να λαμβάνουν φάρμακα που ελαττώνουν την πήξη του αίματος (αντιπηκτικά). Η θεραπεία με αντιπηκτικά έχει αποδειχθεί ότι μειώνει σε σημαντικό βαθμό τον κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου (ΑΕΕ) καθώς και τον κίνδυνο θανάτου. Τα ευρέως χρησιμοποιούμενα αντιπηκτικά φάρμακα για την πρόληψη ΑΕΕ είναι τα κουμαρινικά αντιπηκτικά, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει και τα νεότερα αντιπηκτικά με κυριότερους εκπρόσωπους την νταμπιγκατράνη και τη ριβαροξαμπάνη.

Όλοι οι ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή πρέπει να λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα?
Όλοι οι ασθενείς με κολπική μαρμαρυγή δε διατρέχουν τον ίδιο θρομβοεμβολικό κίνδυνο. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος σε ασθενείς μεγάλης ηλικίας (> 65 έτη) οι οποίοι ταυτόχρονα πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια, υπέρταση, διαβήτη, προηγούμενο εγκεφαλικό επεισόδιο, παλαιό έμφραγμα μυοκαρδίου ή περιφερική αρτηριοπάθεια. Αντίθετα, ο κίνδυνος είναι ελάχιστος σε άτομα < 65 έτη χωρίς κάποιο από τους προαναφερθέντες παράγοντες κινδύνου. Επιπλέον, ο θρομβοεμβολικός κίνδυνος είναι μεγαλύτερος σε γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες.

Γενικά, κάθε ασθενής με κολπική μαρμαρυγή που είτε είναι ηλικίας μεγαλύτερης από 65 έτη, είτε παρουσιάζει κάποιον από τους παράγοντες κινδύνου που αναφέρθηκαν θα πρέπει να λαμβάνει αγωγή με αντιπηκτικά φάρμακα.

Β. Αποφυγή υψηλών καρδιακών συχνοτήτων επί κολπικής μαρμαρυγής
Στη διάρκεια της κολπικής μαρμαρυγής, πολύ συχνά η καρδιά χτυπά σε πολύ υψηλή συχνότητα (> 130 σφύξεις ανά λεπτό). Οι υψηλές αυτές καρδιακές συχνότητες έχουν δυσμενείς επιπτώσεις, καθώς μπορεί να οδηγήσουν σε εμφάνιση καρδιακής ανεπάρκειας, αλλά μπορεί επίσης να ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη συμπτωματολογία των ασθενών. Προκειμένου να επιβραδυνθεί η καρδιακή συχνότητα, σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται θεραπεία με φάρμακα, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί επεμβατική θεραπεία με κατάλυση του κολποκοιλιακού κόμβου.

Γ. Ανάταξη σε φλεβοκομβικό ρυθμό και πρόληψη νέων επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής
Ανάταξη της κολπικής μαρμαρυγής σε φλεβοκομβικό ρυθμό και προσπάθεια πρόληψης νέων επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής εφαρμόζεται στους ασθενείς που παραμένουν συμπτωματικοί επί κολπικής μαρμαρυγής, παρά τον αποτελεσματικό έλεγχο της καρδιακής συχνότητας.

Η ανάταξη της κολπικής μαρμαρυγής μπορεί να γίνει είτε ηλεκτρικά (ηλεκτρική ανάταξη), είτε φαρμακευτικά με χορήγηση αντιαρρυθμικών φαρμάκων.

Η πρόληψη νέων επεισοδίων κολπικής μαρμαρυγής μπορεί να γίνει είτε με αντιαρρυθμικά φάρμακα, είτε με κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής.